Derleyen: Utku �elebi

�ngiliz bilim insanlar� Sandra Aamodt ve Sam Wang, yeni ��kan "Welcome to Your Brain (Beyninize Ho�geldiniz)" adl� kitapta beyin ve sinir sistemine y�nelik g�zden ka��rd���n�z, bilmedi�iniz ayr�nt�lar� s�ralad�. ��te bu ayr�nt�lardan baz�lar�...

 Beynin farkl� noktalar� ayr� faaliyetler i�in kullan�l�yor. (Grafik: New York Times)

1. Beyniniz, buzdolab�n�z�n ampul�nden daha az enerji t�ketir

Beyin 12 watt g�c�nde enerji kullan�r ki b�y�k boy iki muzdan elde edilecek enerjiye e�ittir. V�cut a��rl���n�n sadece %3'�n� olu�turmas�na kar��n beyin b�t�n enerjisinin y�zde17'sini t�ketir. Bu enerjinin b�y�k k�sm� ise beynin bak�m ve destek faaliyetlerine gider. Dikkatli ve yo�un d���nme esnas�nda harcad���n�z enerji o kadar k���kt�r ki fark edilmez bile.

2. S�k ya�anan jet-lag haf�zaya zarar verebilir

Jet-lag sadece sinir bozucu olmakla kalmaz, e�er s�k aral�klarla tekrarlan�rsa beyin sa�l���n�za zararl�d�r. S�kl�kla k�talararas� u�u� yapan insanlar beyin hasar� veya haf�za zay�fl��� ya�ayabilirler. Muhtemelen bunun sebebi jet-lag s�ras�nda �ok fazla stres hormonu salg�lanmas� ve bu hormonlar�n beyin lobuna ve haf�zaya zarar vermesidir.

Vardiya usul� �al��an insanlarda da benzer bir risk s�z konusu olabilir. �al��ma saatlerinde s�kl�kla meydana gelen de�i�iklikler, t�pk� s�k yap�lan u�ak yolculuklar� gibi, strese neden olmakta bu da v�cut ve beyin �zerinde hasar yaratmaktad�r.

3. G�r�lt�l� bir odada ni�in telefon konu�mas� yapmak zordur?

G�r�lt�l� yerlerde cep telefonuyla konu�mak zordur. Cep telefonunuz i�inde bulundu�unuz odan�n sesleriyle hatt�n di�er ucundan gelen sesleri kar��t�rmak suretiyle beyninizin i�ini zorla�t�rmaktad�r. Bu durumda beyniniz telefondaki arkada��n�z�n sesiyle odadaki di�er sesleri ay�rt etmekte zorlanmaktad�r. Telefonunuzun mikrofonunu elinizle kapatt���n�z anda asl�nda i�inde bulundu�unuz odadaki seslerin telefona girmesine engel oldu�unuz i�in ses kar���m�na engel olmakta ve beyninizin i�ini kolayla�t�rmaktas�n�z.

4. Video oyunlar�, ayn� anda birden fazla i�i yapabilmenize yard�mc� olabilir

Dikkatinizi ayn� anda birden fazla �eye y�neltebilme yetene�i pratik yaparak art�r�labilmektedir. Bu konuda yapabilece�iniz pratik ise, pek �ok hedefe ate� etmek zorunda kald���n�z bir video oyunu olabilir. Bu t�r oyunlar dikkatinizi ekrandaki her alana yayman�z� gerektirece�i i�in olaylar� �abuk kavrama ve �abuk reaksiyon verme konusunda egzersiz yerine ge�ebilir.

Tetris oynamak ayn� etkiyi yapmaz ��nk� tetris oynarken birden fazla noktaya ayn� anda dikkatini y�neltmek yerine sadece bir tek par�aya odaklanm�� oluyorsunuz. Ama bu �ekilde bir d���nce tarz�yla �ocuklara iyi bir �rnek olmad���n�z� da bilmelisiniz.

5. Beynin bir �aka merkezi vard�r

Mizah denen �eyi tan�mlamak zordur ama onu g�rd���m�zde hemen tan�r�z. Mizah�n tarifini yapmaya �al��an bir teoriye g�re, mizah kendi i�inde bir s�rpriz unsuru i�ermelidir –bir sonraki c�mlede ne olaca��n� bildi�imizi sand���m�z halde esprinin kendisi bizi ba�ka bir noktaya g�t�rmelidir- sonra da vard���m�z bu yeni noktay� �nceden tahmin etti�imiz noktayla kar��la�t�rarak yeni bir perspektif elde ederiz. Mizah�n beynimizde alg�lanma �ekli a�a�� yukar� b�yledir.

F�kra anlatman�n ya da espri yapman�n bulmaca ��zmekten fark� ise, g�nl�k ya�amda her g�n rastlamayaca��m�z t�rden ama kendi i�inde tutarl� bir hik�yenin bulunmas�d�r. Beyinlerinin �n lobu (bilhassa sa� lobu) hasar g�rm�� baz� hastalar, yap�lan esprileri anlayamamaktad�r. Genelde bunun nedeni, f�kra ya da espriye konu olan imajlar� yeni bir perspektifle de�erlendirme a�amas�nda beynin normal fonksiyonlar�n� yerine getirememesidir. Bu t�rden insanlar, anlat�lan bir f�kradaki hik�yeyi takip edebilir ama f�kran�n sonunu nas�l ba�larsan�z ba�lay�n asla komik bulmazlar.
(Devam edecek)
*   *   *   *   *   *   *

�neri Kitap

Nah Kalk�n�r�z
Yazar : Aziz NES�N Yay�nevi : NES�N VAKFI YAYINLARI Kitap T�r� : Mizah
A��klama ; Bilindi�i �zere her �lkede az�ok birbirine benzer yi�itlik �l�ekleri vard�r. Kimi �lkede �rn�in pazu g�c� yi�itli�in g�stergesidir. Sa�lam yap�l� insanlar yi�it say�l�r. Kimi �lkede yi�itlik boyla bosla, pazu g�c�yle de�il, y�reklilikle �l��l�r; g�z�n� budaktan sak�nmayanlar yi�it say�l�r. Kimi �lkede s�z�n� sak�nmayanlar yi�it say�l�r. Kimi �lkede s�z�n� sak�nmayanlar, e�riye e�ri do�ruya do�ru konu�anlar yi�ittirler. Kimi �lkede... �lkelerden birindeyi�itli�in �l��s� ta�akt�. Yi�itlik orda ta�akla �l��l�rd�. B�yle olunca o �lkede kad�nlardan yi�it ��kmaz san��l�rsa da, arada yi�it, hatta �ok yi�it kad�nlar da ��kar, b�ylelerinin ta�aklar� olmasa bile, bunlara simgesel olarak "ta�akl� kad�n" denilir, bunlardan kimileri de "Amma ta�akl� kad�n!" diye �v�l�rd�. Erkeklerden yi�it olnalara "ta�akl� adam" denilirdi ve adamlar�n yi�itlikleri ta�aklar�n�n a��rl���na ve b�y�kl���ne g�re�l��l�rd�. En �st�n yi�itlik g�sterenlere "ta�a�� alt� okka" denilirdi. O �lkede ta�a�� alt� okka olmak, ba�ka �lkelerdeki "halk kahraman�" ya da "devlet sanat��s�" yada "ulusal kahraman" olmak gibi bi�eydi.

Tarih: 09.02.2009 Okunma: 708

YORUMLAR