ÇÖTELÝLERÝN TARÝHÝ, HARPUT (ELAZIÐ) BÖLÜMÜ, Oktay Çöteli

GENEL HABERLER Misafir Yazar - 01.09.2009


Oktay ��TEL�



Bu yaz� 15.04.2009 tarihli “Zaman, B�R ASALET�N �YK�S�” ba�l�kl� yaz�n�n yerinedir. Burada bir�ok eklemeler yap�ld���ndan �nceki yaz�n�n dikkate al�nmamas� rica olunur.

Soyumuz, O�uz Han‘dan gelmektedir. Atam�z O�uz Han‘�n “G�n Han, Ay Han, Y�ld�z Han, G�k Han, Da� Han, Deniz Han” adlar�nda 6 (alt�) tane o�lu vard�r. O�uz Han’�n her o�lunun da d�rt tane o�lu vard�r. ��te Atam�z O�uz Han’�n alt� o�lundan olan 24 tane torunu, bug�nk� “24 O�uz Boyu“nu meydana getirmi�tir. B�t�n d�nyaya yay�lan O�uzlar, bu 24 boya dayanmaktad�r.

Bug�n; T�rkiye, Balkanlar, �zerbaycan, �ran, Irak ve T�rkmenistanda ya�ayan T�rklerin atalar� olan b�y�k bir T�rk boyu. O�uzlara, T�rkmenler de denir. ��telilerde, Oguz T�rkleri Bozok kolu, Tokar/ T�ker/ D�ger, boyundand�r....D�ger/ d�r�p toplar anlam�ndad�r.


b) Tokar/T�ker/D��er: “D�r�p toplar” anlam�ndad�r. Yenikentli Vezir Ay�dur, Harput-Diyarbak�r-Mardin h�kimleri, Artuklular, Sincar-Siverek, Suru� aras�nda h�kim eski Caber Beyleri, Memluklar devrinde Halep D��eriyle Hama D��erleri, bug�nk� Mardin-Urfa aras�nda yirmi d�rt oymakl� K�rt D��erleri, Hazar Denizi do�usundaki Saka Boyu Takharlar; �av�at’taki �ren kale, To-Kharis ve Malatya’n�n Tokharis buca��, Da��stan’daki Digor ve Kars ve Arpa�ay sa��ndaki Digor kazas� bu boydan hat�rad�r.

1515 M�s�r Seferinden d�nen, YAVUZ SULTAN SEL�M HAN HARPUT (ELAZI�) y�resini SAFEV�'lerden alarak OSMANLI topraklar�na katm��: ��teli Ailesi; B�y�k Sel�uklu Devleti zaman�n�nda T�rkmenistan'dan gelerek �nce Van �line ba�l� �atak �l�esine yerle�mi�. Daha sonraki y�llarda �ataktan g�� ederek Erzurum'a ba�l� �adeli Beldesine yerle�mi�ler. 14. yy ba�lar�nda ERZURUM ili �ADEL� beldesinden g�� ederek HARPUT'A (ELAZI�) gelen. K�kleri T�RKMEN�STAN olan b�y�k bir Ailenin fertleri ��teliler, HARPUT BEYLER� olan KE��AFOGULLARI (Saray Beyleri) taraf�ndan �imdiki ��teli K�y� mevkiine yerle�tirilmi�ler ve bu mevki ��teli K�y� olarak an�lm��t�r. 1518 Y�l� HARPUT K�YLER� listesinde ��teli K�y� 40. s�rada yer almaktad�r. Daha sonraki y�llarda ��telizadeler HARPUT'A yerle�mi� ve 150 y�l� a�k�n s�re OSMANLI BEYL��� yapm��lard�r. Aile fertlerinden; Vezir �nvan� ile (1832) ��telizade �brahim Pa�a, (1832-1833) ��telizade �shak Pa�a ve (?) ��telizade S�leyman Pa�a Diyarbak�r �li Eyalet Valili�i, ��telizade �brahim Pa�a ve ��telizade �shak Pa�a ayn� zamanda Maden-i H�mayun Eminli�i. ��telizade Asim Be�in Toronu, ��telizade Mustafa Be�in O�lu Olan; ��telizade Asim Bey (1908-1912) �kinci Me�rutiyet'te Elaz�� Millet Vekilli�i, (D.1873 �. 1928) Mamurat�l-Aziz Vilayeti ilk Belediye Ba�kan� (�shak Bey o�lu) ��telizade Mehmet Bey(1920-l925) (R�za Bey o�lu) ��telizade Mehmet Bey Elaz�� Belediye Ba�kanl���, (1920- 1931) Muhiddin ��teli Bey Cumhuriyet d�neminde �� devre Elaz�� Millet Vekilli�i yapm��t�r. ��telizade �brahim Pa�a'n�n o�lu Hasan Bey Kapucu ba�� Amcazadesi Miralay �mer Bey 1846 y�l�nda Alay komutan� iken alay� �ama naklinde istifas�n� vermi� ve Harput’ta ya�am��. Muhiddin ��teli Be�'in torunu Faik ��teli Be�in o�lu Z�lf� ��teli �stanbul il Jandarma alay komutan� iken emekli olmu�.(�shak be� o�lu) Belediye Ba�kan� ��telizade Ahmet be�'in o�lu Saim Be� Ceza evi m�d�rl��� yapm��. ��telizade �brahim Pa�a ve �shak Pa�a Diyarbak�r Valisi olduklar�nda Diyarbak�r'a gitmeyip,Eyaleti Harput'tan �dare etmi�ler ve Harput’un Eyalet olmas�nada katk�da bulunmu�lar. �shak Pa�a, �brahim Pa�an�n karde�i o�lu ve damad�d�r. �shak Pa�a Vaili olmadan �nce bir s�re vekaleten Harput Kaymakaml�g� yapm��.1925 y�l�nda ��telizade Asim Be�'e Elaz�� Valili�i teklif edilmi�,aff�n� talep etmi�.��TEL�LER: Harput ve Elaz���n kurulmas�nda B�y�k h�zmetleri olmu�.Ozamanlar, bu gibi �ehirler, Valilerin Umeray-� Beldeden tayin ettikleri ki�iler vas�tas�yla idare edilirmi� bununla beraber i� bu tayin olunan be�lerin hanki kariyede otururlar ise oras�, Merkezi h�k�met ilan edilirmi� ��teliZadelerde beynel-�meradan olduklar� i�in zaman�n, Valisi Re�it Mehmet pa�a (1934) Harput geli�meye m�sayit olmad�� i�in ve ��telizadeler'de mezrada oturduklar�ndan. Kanun, gereyi �imdiki Elaz��'da Yerle�meye karar verilmi�, ��teli zade �BRAH�M PA�A Kona�� valilik emrine verilerek, H�k�met burada idame edilmi�. Mamuret�l-Aziz ad�1862 de Abd�azizin Valilarinden �smail Pa�a taraf�ndan verilmi�. 1879 y�l�nda Vilayet olmu�. (1638) IV. Murat ba�dat seferine giderken yurtba��nda konaklam�� ve Yavuz Sultan selim han(1514) iran seferine �iderken ��telizade'ler yurtlar�n� a�m�� ve asker temin edilmi�, Orduya b�y�k h�zmetlerde bulunulmu�. Beylerin asli g�revlerinden biride orduya asker yeti�tirmek, onlar�n yiyecek ve giyeceklerini temin etmek. TARABULUSGARP Emiri, �eyh Ahmedi Sunusinin 1921 y�l�nda Hacca gitmek �zere, Elaz��'a geldiginde.��telizade Asim Be�in Kona��nda, misafir olarak a��rlanm��t�r. ��telizadeler �ok merhametli �nsan sever, halk�na her konuda yard�mc� olurlard� ve kimseye z�lumlar� olmam��, ellerinde olan� fakir fukarayla payla��r, Konak lar�n�n bir b�l�m� gece g�nd�z, halka a��k kasaba ve k�ylerden gelenler, konaklarda yiyecek ve yatacak ihtiya�lar�n� temin eder,�ehirde i�leri g�r�ld�kten sora evlerine d�nerlerdi. Elaz�� halk� hala ��telilerden �vg�yle bahseder ve memnuniyetlerini belirt�rler. ��teliler, e�itimede �nem vermi�lerdir; Harput'ta, bulunan on iki medreseden dokuzunu, ��teli ler yapt�rm��lard�r:

KUR�UNLU MEDRESES�' 1795 tarihinde ��telizade Hac� Memi A�a taraf�ndan yapt�r�lan bu medrese Kur�unlu Cami i�erisinde bulunmaktad�r. Yakla��k 60 ��rencinin ��renim g�rd��� medrese Harput'un �nemli e�itim kurumlar�ndan birisidir. '��TEL�ZADE AAHMET A�A MEDRESES�' A�a Mahallesinde olup Harput e�raf�ndan ��telizade El-Hac Ahmet A�a b. Hac� Muhammet A�a taraf�ndan 1807 y�l�nda kurulmu�tur. Kurucusuna ait olan �e�itli i�letmeler ve gayri menkullerden elde edilen gelir kurdu�u vak�f arac�l���yla bu medreseye aktar�lmaktad�r. 'HACI �BRAH�M PA�A MEDRESES�' 1832 y�l�nda bir m�ddet Diyarbak�r valili�i yapan ancak ayn� y�l vefat eden ��telizade �brahim Pa�a Taraf�ndan 1830 y�l�nda yapt�r�lm��t�r. Medrese i�erisinde k�t�phane, dersane ve h�cre olarak toplam 17 oda mevcut olup, �brahim Pa�a kendisine ait i�letme ve gayrimenkullerinin gelirini bu medreseye vakfetmi�tir. 1301 tarihli salnamede bu medresede ��renim g�ren 60 ��renci oldu�u belirtilmektedir. M�derrisli�ini Beyzade Hazretleri Ali R�za Efendi yapm��t�r. 'SARAHATUN MEDRESES�' 1830 tarihinde ��telizade Ahmet A�a b. Mehmet A�a taraf�ndan giderleri kendi i�letme ve m�lklerinden kar��lanmak �zere Sarahatun Camisinin biti�i�inde in�aa edilmi�tir. Bir dersane ve alt� h�creden olu�maktad�r. 1301 tarihli salnamede 50 ��renci oldu�u belirtilmektedir. '��TEL�ZADE �SMA�L A�A MEDRESES�' Kur�unlu Cami civarinda bir dersane ve be� odadan olu�an bu medrese ��telizade �smail A�a taraf�ndan 1828 tarihinde kurulmu�tur. �smail A�a kendisine ait 20'ye yak�n d�kkan�n gelirini bu medreseye ba���lam��t�r. Bu medreselerin haricinde vakfiyesini bulamad���m�z ancak �e�itli kaynaklarda isimleri ge�en medreselerde mevcuttur. bunlar� ise sadece isimleri ve ��renci say�lar� itibariyle veriyoruz. 'TEVF�K�YE MEDRESES�' Da� Kap� civar�nda kurulu olan bu medresenin 20 ��rencisi olup bir m�derris g�rev yapmaktayd�. ��telizade Hac� �smail Bey taraf�ndan yapt�r�lm��t�r. 'S�LEYMAN PA�A MEDRESES�' ��telizade S�leyman Pa�a taraf�ndan kurulmu�tur. bu medresede 50 kadar ��renci e�itim g�rmekteydi. '�SHAK PA�A MEDRESES�' Eski Diyarbak�r valisi ve Madeni H�mayun Emini olan (1832-1833) ��telizade �shak Pa�a taraf�ndan yapt�r�lm��t�r. Bu medresede 30 kadar ��renci ��renim g�rmektedir. 'HATUN�YE MEDRESES�' ��telizade �smail Bey ve ��telizade �mer A�a taraf�ndan yapt�r�lm��t�r.��telizade KAM�L PA�A K�t�phanesi ve ��telizade �BRAH�M PA�A k�t�phanesi kitaplar� kaybolmu�.�stanbul Arkoloji m�zesi ve K�t�phanesine sorulmu�. Medreselerin bir b�l�m�n�n vakfiyeleri bulunamad��� i�in kay�da ge�ilmemi�tir. EVL�YA �ELEB� SEYAHATNAME'S�NDE HARPUT'TAN Bahsederken HARPUT halk�n�n T�RKMEN�STAN K�kenli oldu�unu belirtiyor. ��telizade Asim Be�in �� o�lu bir k�z� olmu�. Bedia Han�m, �lhami, Selami ve Orhan be�ler. Oktay ��teli, ��telizade Asim Be�in Torunu Selami Be�in o�ludur. K. Ki�i: Oktay ��TEL�



��telilerin kurduklar� k�yler.


1-��teli k�y�-Elaz��
2-��teli k�y� Fatsa- Ordu
3-Eski ��te k�y�-Kalecik- Ankara
4- Yeni ��te k�y�-�ubuk- Ankara
5 ��te k�y� Y�ld�zeli- Sivas
6-G�neytepe k�y�- Keban- Elaz��
7-Elmap�nar�(Ag�ns�) Elaz��
8- Ba�larca(Nekerek) Elaz��
9- Degirmen�n�(Zerteri�) Elaz��
10- A�a K�y- Erzurum
11- Topk�ran k�y�- Keban- Elaz��
12- Ar�nd�k K�y�- Elaz�
13- Yukar��at- Erzurum
14- Bardak��- �at- Erzurum
15- Kar��ba� Kehli) Elaz��
16- Beydo�mu�- Elaz��
17- Balp�nar- Elaz��
18- ��teli k�y�- Sorgun- Yozgat
19- Ba�lam�� k�y�- Erzin- Hatay
HATAY(ANTAKYA) B�L�M�:

HATAY ERZ�N Ba�lam�� k�y�n� kuran aileler 250 y�l �nce Harput'tan Osmaniye Kadirliye bir kol di�er kolda Erzin il�emizin amanos da�lar�n�n eteklerinde Ba�lam�� k�y�n� kurmu�lard�r.k�y halen harput T�rkmen k�lt�r�n� ya�ayan bir k�yd�r.�ivesi harputa yak�n insanlardan olu�mu�tur.cennet bir k�yd�r.�erif �OTO�LU KAD�RL�




ERZURUM B�L�M�




B�y�k Sel�uklu Devleti zaman�nda T�rkmenistan’dan gelerek �nce �imdiki Van �line ba�l� �atak �l�esine yerle�mi�ler.Daha sonraki y�llarda �atak’tan g�� ederek Erzurum’a ba�l� eski ad�yla �adeli Beldesi �imdiki ad�yla �at �l�esine ba�l� A�ak�y’� kurmu�.�adeli ve �evresinin T�rkle�mesine b�y�k katk�da bulunmu�lard�r... �evrede ��TEL� (��TO�LU) Beyleri olarak nam salm��lar.��to�lu ailesi yapm�� oldu�u imar ve k�lt�r hizmetleri ve misafir perverlikleri ile y�re halk�n�n g�nl�ne taht kurmu�lard�r.Ba�ta Erzurum olmak �zere ��TEL� vb..ad�yla bir�ok yerle�im yeri kurmu�lard�r..��to�lu Mustafa A�a Erzurum yolu �zerinde bulunan A�ak�y - Kara�eyh K�yleri aras�ndaki �ay �zerine ve A�ak�y – �eyhhasan K�yleri aras�ndaki Sarp �ay� �zerine k�pr� yaparak y�renin imar�na katk�da bulunmu�.Bu k�pr�ler Cumhuriyet D�neminde yol g�zergah�n�n de�i�mesiyle i�lerli�ini kaybederek y�k�lm��lard�r.Yine A�ak�y’de vak�f eliyle yapt�r�lan Karsu �e�mesi mevcut olup halen kaynak suyu olarak faydalan�lmaktad�r. ��to�lu Ailesine mensup olanlar taraf�ndan yapt�r�lan Konak Odalar�nda uzun k�� gecelerinde her g�n bir c�z Hatm-� �erif okunur geriye kalan s�rede ise k�y�n sosyal sorunlar� ele al�narak �areler �retilirdi.Yine bahsedilen konaklarda her t�rl� sohbet yan�nda T�rk K�lt�r�n�n bir par�as� olan seyirlik oyunlar oynan�r ve zorlu k�� geceleri e�lenceli hale getirilirdi.B�t�n bunlar�n yan�nda evlerden ba��ms�z olarak yap�lan Konak Odalar� yolcular�n kar��l�ks�z olarak yeme, i�me ve bar�nma ihtiyac�n� kar��layarak bir nevi kervansaray vazifesi ifa etmi�lerdir. Yine ��to�lu Ailesi A�ak�y’de yapm�� olduklar� Camii ve Medresenin ihtiya�lar� i�in �ay�rlar vakfetmi�ler.A�ak�y Medresesinde yeti�en alimler Erzurum y�resinin ilim ve k�lt�r hayat�na b�y�k katk�larda bulunmu�lard�r. ��to�lu A�agil taraf�ndan G�rco�lu ve Aral�k �ay�rlar�,��to�lu Kadira�agil taraf�ndan Kald�r�m �ay�r�,��to�lu S�leymana�agil tarf�ndan Kalecik �ay�r� ve ��to�lu �zzetgil taraf�ndan H�nkar �ay�rlar�n� vakfetmi�lerdir.Bu vak�flardan elde edilen gelirler g�n�m�zde de cami,medrese ve imamlar�n ihtiyac� i�in kullan�lmaktad�r. A�ak�y’deki ��to�ullar�:��teli,��to�lu,�imen ve Kaya soy isimlerini kullanmaktad�rlar.Bu soyad�n� ta��yanlar,A�ak�y,�at Merkez,Erzurum Merkez, Tekman �l�esi,Erzurum Merkez k�yleri ve �stanbul ve Bursa gibi illerde ya�amaktad�rlar. Daha �nceki tarihlerde ayn� aileden olan Coduro�ullar� Erzurum �li Horasan �l�esi Harran K�y�ne, Polat soy ad�yla Erzurum �li Karayaz� �l�esine yerle�mi�lerdir. Ailanin bir koluda Harput(Elaz��) a G�� etmi�lerdir. K. ki�i: OKTAY ��TEL�

S�VAS, KAHRAMANMARA�, KAYSER� B�L�M�

Cado�lu:16 y�zy�lda Erzurum �li �adeli Beldesinden gelern Mustafa A�a �nce Gemerek Burhan K�y� civarlar�na,daha sonralar� ise Karaa��l(Be�tepe) �amurlu-Kas�mbeyli y�resine yerle�mi�tir.Mustafa A�a’n�n Erzurumda kalan iki karde�inden birinin soyu ��teli Beyleri olarak Erzurum’un �at �l�esinde ya�amaya devam etmi�, ��telilerin di�er bir koluda Harput'ta(ELAZI�) Osmanl� beyligi yapm��lard�r. di�eri ise Coduro�ullar� olarak Horasan �l�esi Harran K�y�ne yerle�mi�lerdir.Mustafa A�a’n�n o�ullar�ndan Hac� Osman A�a’n�n olan Cado�lu’nun as�l ad� Ahmat’tir.17 y�zy�lda Sivas,Mara�,Kayseri h�km�n s�rm�� Beyli�ini ilan ederek y�re halk�na ve kalk�nmas�na sonsuz katk�da bulunmu�tur. 'Hak yemedik, hak da��tt�k; zulme kar�� sa� a�artt�k' diyen Cado�lu y�renin kervanlar�na ve �pek yoluna sahip ��km��, korumas� alt�na alm��t�r.Osmanl� Ordusunun do�u seferlerinde kendi yurtlar�n� a�arak konaklama ve dinlenme ihtiya�lar�n� gidermi�tir. Cado�lu'ndan �nce gayrim�slim yerle�im yeri olan Gemerek, Cado�lu'ndan sonra M�sl�manlar�n yerle�imine a��lm��t�r. Cado�lu ordunun ve halk�n a�a� ve yakacak ihtiya�lar�n� da kendi kereste hanelerinden temin etmi�tir. Ya�ad��� d�nemde Ba�dat taraflar�na s�k gitmi�, Padi�ah davetiyle bir kez de �stanbul'a at s�rm��t�r. D�nemin Mara� Valisi Cado�lu'nu s�k s�k ziyaret edenler aras�nda olmu�tur. Cado�lu'nun bir sefere ��kmadan ya da �a�r�lmadan �nce y�re bey ve ileri gelenlerle yapt��� toplant�lara 'K�z ba��' toplant�lar� denmekteydi. Bu toplant�larda y�renin ve halk�n sorunlar� tart���l�r, ilgili kararlar al�n�rd�. Bunun i�indir ki Cado�lu k�z� s�z� g�n�m�ze kadar s�ylenegelmi�tir. Devlete ve y�reye bir �ok fayda sa�layan Cado�lu Ahmet be� Osmal� padi�ah� taraf�ndan pa�al��� tu� genaral olarak taltif edilml�.17. as�r sonlar�na do�ru vefat etmi�, be� o�lu onun geleneklerini bir m�ddet daha s�rd�rm��t�r. ��te K�yleri:Ankara ili Kalecik il�esine ba�l� bir k�y (Yeni��te) Ankara ili �ubuk il�esine ba�l� bir k�y (Eski��te) Eski ve B�y�k bir aile: Erzurum’un �adeli beldesinden gelen bu aile ��teli ad� ile an�lm��t�r.Erzurum’da iskan tutmu�lard�r.B�y�k bir T�rkmen ailesidir. Anadolu’da bir �ok k�y ve soyad� olarak yay�lm��t�r. ��teli K�y� Fatsa Ordu: K�kl� ve B�y�k bir aile Erzurum’un �adeli beldesinden gelen bu aile ��teli ad� ile an�lm��t�r.Erzurum’dan da��lm��lar T�rkmen olup Anadolu’da bir �ok k�y ve soyad� iskan tutmu�lard�r. ��te K�y� Y�ld�zeli Sivas,Bal�kesir ve Bart�n vb...B�lgelere da��lm��lard�r...

K. ki�i OKTAY ��TEL�_Elaz��



Ar�iv

Tarih: 01.09.2009 Okunma: 3630

YORUMLAR

Yorumunuzu ekleyin.

�sim: *

E-posta Adresiniz: *

* (E-posta adresiniz payla��lmayacakt�r.)

Yorum: *

G�venlik Sorusu:
T�rkiye'nin ba�kenti neresidir?

Metin ��TELO�LU

27.07.2021 - 01:49

Can A�abeyim OKTAY ��TEL� Rabbi Rahmet eylesin ruhuna bi h�rmeti el Fatiha Allah raz� olsun onun bu payla��m� vefat�ndan 1 y�l �nce yapmas� beni baya gururland�rm��t�r fakat hepimizin g���p teslimiyet zaman�m�z a�ikar onu ve dedelerimizi minnet ve ��kranla yad ediyorum ....